ایران دریلینگ: شرکت نفت خزر در گزارشی، اهم فعالیت‎های صنعت نفت ایران را در آب‎های عمیق خزر و سه استان ساحلی مازندران، گیلان و گلستان تشریح کرد. به گزارش باشگاه خبری ایران دریلینگ، در این گزارش، ابتدا به تاریخچه اکتشافی دریای خزر اشاره شده و آمده است: «تا پیش از سال ۱۳۵۷، به دلایل مختلف از قبیل موازنه سیاسی موجود در منطقه و نبود انگیزه اقتصادی با توجه به منابع سرشار هیدروکربوری در مناطق جنوب ایران و نزدیکی مناطق نفت‌خیز به پایانه‎های صادراتی، اکتشاف ذخایر نفت و گاز دریای خزر مورد توجه جدی قرار نداشت. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، دریای خزر در ژئوپلیتیک منطقه اهمیت ویژه‎ای داشت و کشورهای تازه استقلال یافته حاشیه‎ای خزر فعالیت‎های اکتشافی گسترده‎ای را آغاز کردند. شرکت ملی نفت ایران نیز به منظور ایجاد امکانات و تجهیزات زیربنایی لازم برای فعالیت‎های اکتشافی، اقدام‌هایی نظیر احداث حوضچه آرامش، ساخت دکل حفاری ایران‎خزر، ساخت اسکله تخلیه مواد نفتی و پس از آن، حفر چاه‎های اکتشافی خزر ۱، مقداد و میثم را در مناطق کم‌عمق نزدیک به ساحل طی سال‎های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۴ به انجام رساند. نتایج حاصل از اقدام‌های اکتشافی و نتایج مطالعات زمین‎شناسی و ژئوفیزیکی، نشان‎دهنده وجود منابع غنی هیدروکربور در بخش جنوبی دریای خزر بود و به دنبال استمرار فعالیت‎های اکتشافی، نفت نخستین بار در تاریخ ۲۰ اردیبهشت سال ۱۳۹۱ در دریای خزر کشف شد».

تاسیس شرکت نفت خزر

این گزارش، در بخش دیگری به تاریخچه ایجاد شرکت نفت خزر و تشریح دستاوردهای اکتشافی این شرکت پرداخته است: «با توجه به تجربیات حاصل از مطالعات اکتشافی انجام شده در خزر و اهمیت روزافزون منطقه، شرکت نفت خزر در دی‌ماه ۱۳۷۶ به عنوان یکی از شرکت‎های تولیدی و اکتشافی شرکت ملی نفت ایران تاسیس شد. این شرکت با پیگیری امور اکتشافی در منطقه خزر جنوبی و سه استان ساحلی آن بر پایه و اساس علمی در گام نخست، مطالعات جامع و نظام‌مندی را با مشارکت شرکت‌های شل، لازمو و وبا اویل طی سال‎های ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۹ انجام داد. مجموع اطلاعات پایه لرزه‎نگاری و پتروفیزیکی، زمین‌شناسی، ژئوشیمیایی و تحصیل اطلاعات لرزه‎نگاری و اطلاعات مربوط به چاه‎های همسایگان و همچنین اطلاعات موجود ساحلی و اطلاعات لرزه‎ای بخش عمیق دریا، منجر به ایجاد بانک اطلاعاتی جامع شبکه لرزه‎نگاری یکپارچه متصل به ۳۰ چاه در منطقه خزر شد.

با ادغام این بانک جامع اطلاعاتی و اطلاعات ماهواره‎ای و عملیات نمونه‎برداری از محل نشت نفت از کف دریا، تصویر جامعی از ساختارهای موجود در خزر جنوبی شناسایی و بر اساس آن ۴۶ ساختار کوچک و بزرگ نفتی مشخص شد که از این میان، هشت ساختار جزو ساختارهای بسیار خوب طبقه‎بندی شدند؛ همه این هشت ساختار در قسمت عمیق دریای خزر با عمقی بین ۵۵۰ متر تا ۸۰۰ متر قرار دارند.»بر اساس این گزارش، عملیات لرزه‌نگاری دوبعدی و پردازش دوباره خطوط لرزه‌ای در منطقه کم عمق ساحلی به طول کلی ۷۲۰۰ کیلومتر در طول سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۳، عملیات لرزه‌نگاری دوبعدی در مناطق کم‌عمق به طول کلی ۵۶۰۰ کیلومتر در سال ۱۳۷۴ و ساخت تجهیزات زیربنایی در سال های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۹ شامل احداث حوضچه آرامش، ساخت دستگاه دکل حفاری ایران‎خزر، ساخت سه اسکله تخلیه مواد نفتی و اسکله تعمیراتی و احداث پایگاه پشتیبانی برای عملیات حفاری از جمله اقدام‌های صنعت نفت در ناحیه خزر در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است.

در گزارش شرکت نفت خزر به اقدام‌هایی از جمله تدوین طرح جامع راهبردی شرکت (SMDP) و اولویت‎بندی ساختارهای شناسایی شده و انتخاب بلوک ۶,۲ به عنوان نخستین اولویت اکتشافی در سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳ و همچنین انجام عملیات بسترشناسی (Site Survey) روی بلوک‎های اکتشافی ۶ و ۲۹ و ۸ با هدف شناسایی مخاطره‌های حفاری در بستر دریا و لایه‎های سطحی در سال ۱۳۸۸ اشاره شده و آمده است: «پروژه لرزه‎نگاری دو بعدی در منطقه مرزی شامل عملیات برداشت و پردازش داده‎های دوبعدی لرزه‎نگاری به طول کلی ۱۲۵۰ کیلومتر، حفاری یک حلقه چاه اکتشافی در منطقه صوفیکم استان گلستان تا عمق ۲۲۷۰ متری و انجام مطالعات زمین‎شناسی روسطحی منطقه گرگان و گنبد نیز از جمله اقدام‌هایی به شمار می‌آید که از سال ۹۲ تاکنون اجرایی شده است».

ساخت سکوی نیمه‎شناور امیرکبیر و شناورهای کاسپین

در گزارش شرکت نفت خزر درباره ساخت سکوی نیمه‎شناور ایران امیرکبیر نیز توضیحاتی ارائه شده است: «به‌منظور ایجاد تجهیزات زیربنایی عملیات اکتشافی در دریای خزر و پس از انجام مطالعات جامع با توجه به شرایط جوی خزر، عمق آب منطقه عملیات و بستر دریا، با تلاش نیروهای متخصص و توانمند داخلی و پیگیری‎های مستمر هیئت مدیره شرکت نفت خزر، حفاری شمال، صدرا و مهندسان مشاور، سکوی حفاری ایران - امیر کبیر با قابلیت انجام عملیات حفاری تا عمق ۱۰۰۰متری آب، در بهمن ماه ۱۳۸۷ به راهبر (شرکت حفاری شمال) تحویل و فعالیت حفاری چاه اکتشافی اصلی در دریای خزر در فاصله ۲۵۰ کیلومتری از پایگاه عملیاتی بهشهر آغاز شد». شرکت نفت خزر به ساخت شناورهای چند منظوره کاسپین نیز اشاره کرده و توضیح داده است: «ساخت سه فروند شناور چندمنظوره با توان کششی بالغ بر ۱۶۰ تن و توان بالای ۱۶ هزار اسب بخار برای پشتیبانی عملیات حفاری و ایجاد توان لازم برای جابه‌جایی سکوی حفاری نیمه شناور ایران - امیرکبیر، همچنین قدرت حفظ تعادل برای انجام عملیات لنگراندازی و برچیدن لنگرها از سال ۱۳۸۱ آغاز و شناورهای کاسپین ۱ و ۲ در سال ۱۳۸۸ و شناور کاسپین ۳ در سال ۱۳۹۴ عملیاتی شدند».

بر اساس این گزارش، موقعیت جغرافیایی منطقه عملیاتی خزر در استان مازندران و در منطقه ساحلی شهرستان بهشهر است که در مجاورت آن شرکت‎های پایانه نفتی شمال، حفاری شمال، شرکت ایران صدرا و نیروگاه شهید سلیمی مشغول فعالیت هستند. بررسی و مطالعات مکان‎یابی ساخت و توسعه سایت عملیاتی شرکت نفت خزر، ساخت انبارهای نگهداری کالا و تجهیزات در منطقه عملیاتی خزر، ساخت آشیانه‎های بالگرد، سالن پشتیبانی، ساختمان اداری و ساختمان ژئوفیزیک منطقه عملیاتی شرکت نفت خزر با هدف پشتیبانی از انجام عملیات دریایی و خشکی از جمله اقدام‌هایی بوده که به منظور توسعه زیرساختی در این منطقه انجام شده است. پروژه مستحکم، ایمن‎سازی و لایروبی حوضچه موجود در نکا، ساخت اسکله پهلوگیری به طول ۱۵۰ متر و ساخت ۹۰ متر اطاله اسکله، ساخت ۲ مخزن فولادی سوخت به ظرفیت ۲۵۰۰ متر مکعب، ساخت ۲ مخزن آب زمینی به ظرفیت ۸۰۰ متر مکعب، یک مخزن هوایی آب در ارتفاع ۲۵ متری با ظرفیت ۱۰۰ متر مکعب و ایجاد تسهیلات پشتیبانی صنعتی اسکله نیز از جمله اقدام‌هایی است که در این گزارش مورد اشاره قرار گرفته است.

کشف میدان سردارجنگل

در ادامه این گزارش، به موضوع اکتشاف نفت در میدان سردار جنگل در دریای خزر پرداخته شده که بر اساس آن، حفاری دو حلقه چاه اکتشافی SRJ-X۱f-ST۲ و SRJ-X۲C-ST۱ و اکتشاف نفت در بلوک ۶,۲ مورد اشاره قرار گرفته است: «از ابتدای عملیات حفاری اکتشافی (بهمن ۱۳۸۸) تعداد چهار حفره راهنما و تعداد چهار حفره اصلی در ساختار سردار جنگل حفر شد که حفاری آخرین حلقه چاه (SRJ-X۱F) در عمق ۲۵۸۴ متری با آزمایش سازند در بخش مخزن نفتی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ به پایان رسید .حفاری چاه دوم اکتشافی در دریای خزر در فاصله ۱۴۰۰ متری غرب چاه نخست با هدف ارزیابی لایه نخست مخزنی کشف شده در چاه-۱ و اکتشاف مخازن محتمل بخش‌های عمیق‎تر در آبان ماه ۱۳۹۲ آغاز و پس از رسیدن به عمق نهایی ۳۴۸۸ متری و انجام سه مرحله آزمون DST و تایید اکتشاف و وجود نفت به پایان رسید و سکوی ایران امیرکبیر در دی‌ماه ۱۳۹۳ ترخیص شد».

اما اقدام‌های انجام شده برای ادامه اکتشاف ساختارها و توسعه میدان‌های هیدروکربوری دریای خزر و سه استان ساحلی چه بوده است؟

بر اساس این گزارش، طی سال‎های ۹۴ تا ۹۷، سه پروژه اکتشافی شامل حفاری اکتشافی ساختارهای ۲۴ و ۲۶ و ۲۹ و پروژه توسعه میدان سردار جنگل برای انعقاد قرارداد در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی از سوی شرکت نفت خزر معرفی و تفاهم‌نامه «مطالعات G&G ساختارهای ۲۴و ۲۶ و ۲۹ و توسعه میدان سردار جنگل» با شرکت ORG با هدف امضای قرارداد آینده در دریای خزر امضا شد. امضای تفاهم‌نامه مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران برای «مطالعات جامع مشترک در بخش خزر جنوبی خزر» با شرکت لوک اویل و مشارکت و همکاری شرکت نفت خزر در پروژه مخاطرات زمین‎شناسی حوضه خزر جنوبی، انعقاد قرارداد محرمانگی شرکت ملی نفت ایران با شرکت روسنفت برای بازنگری و مطالعه اطلاعات موجود خزر جنوبی و همکاری شرکت نفت خزر در این زمینه، تکمیل مطالعات جامع میدان سردار جنگل و انجام الگو‎های استاتیک و دینامیک برای توسعه این میدان، مطالعه امکان‎سنجی توسعه میدان سردارجنگل و ارزیابی اقتصادی اولیه و تهیه شرح کار توسعه میدان با هدف امضای قراردادهای مطالعاتی آینده، مطالعه و بررسی مقدماتی توسعه و ارزیابی اقتصادی ساختار البرز، بررسی سناریوهای توسعه محتمل ساختارهای بلوک ۷ و انجام مطالعات مهندسی نفت چاه‎های دشت گرگان و مقداد را نیز باید به مجموعه فعالیت‎های انجام شده اضافه کرد.